De Rikkenrit - powered by Martini Racing Ciclismo!

Koffie is altijd een goed idee om een fietstocht mee te beginnen. Ook en zelfs op een zomerse vakantiedag, wanneer we neerstrijken in Café Welkom in Noorderwijk, een deelgemeente van Herentals. Cafébaas Jo Helsen ontvangt ons met open armen en met die kamerbrede lach van hem. Jo is voor Bahamontes geen onbekende, integendeel. Hij was de man die twee jaar geleden als Tom Boonen-dubbelganger figureerde op de cover van ons Adieu Tom-nummer – de Spock-oortjes waren gefotoshopt! – en hij is ook de man die ons al een paar keer van Belgisch bier voorzag tijdens onze Tourpassages.

Jo volgt samen met Les Amis du Tour de France al tien jaar de Ronde van Frankrijk als Café Welkom on Wheels: oude Volkswagenbusjes die samen een rijdende bruine kroeg vormen. Maar vandaag zijn we in Noorderwijk voor de Rikkenrit. Een tocht waarbij Jo ons zal gidsen naar de standbeelden van de twee bekendste Rikken uit de Kempen en twee van de grootste Vlaamse wielrenners tout court. Rik Van Steenbergen en Rik Van Looy, uiteraard, ofte Rik I en Rik II. Maar dus eerst koffie in Café Welkom. En dan, hop de fiets op.

(Lees hieronder verder.)

Na amper vier kilometer moeten we al voet aan de grond zetten. In Herentals is vrijdag marktdag. Geen doorkomen aan. Jo vloekt. “Lap, als Rik nu maar niet achter een of ander kraam verscholen staat.” Rik is Rik Van Looy, de Keizer van Herentals, en na Eddy Merckx (en misschien ook Roger De Vlaeminck), wellicht de beste Belgische renner ooit. Van Looy is geboren en getogen in Herentals, en daar woont de 85-jarige held nog steeds. Zijn heimat beloonde hem met een standbeeld, dat we vandaag moeten gaan zoeken tussen een paardenmolen – eentje met échte pony’s – en een hamburgerkraam. Leve de geur van gebakken ajuin!

Rik II is herkenbaar, wat redelijk uniek is bij wielerstandbeelden – ga maar eens dat van Freddy Maertens in Lombardsijde checken en probeer niet in de lach te schieten. Ook opvallend: Rik, het standbeeld, is geen renner. Geen koersplunje rond het geboetseerde lijf, geen koersfiets onder de kont. Rik is op de markt van Herentals gewoon een burger op leeftijd. Met een deftig jasje aan, boven een hemd met brede kraag. Allemaal op vraag van Rik zelf, die alleen maar een standbeeld wilde als hij als gewone man werd afgebeeld, en niet als jonge wielerheld.

Het standbeeld staat er nog maar twee jaar, en het was het ultieme eerbetoon aan de man die maar liefst twee wereldtitels pakte, negen Tourritten won én alle monumenten. Goed voor 514 – andere bronnen zeggen 492 – overwinningen in totaal. Niet eens zoveel minder dan de 525 van Eddy Merckx.

Van Van Looy’s heimat Herentals gaat het via Achterlee naar Kasterlee, woonplaats van de Boemeltrein van Kasterlee, ofte Sterke Ludo. Achternaam: Dierckxsens. Zijn kale knikker krijgen we vandaag niet te zien, het huis van Wout van Aert wel. Om bussen vol bedevaarders aan de woning van (een van) de nieuwe messias(en) van het Belgische wielrennen te vermijden: geen foto, noch adres, sorry. Maar mocht u ergens onderweg een truitje van Jumbo-Visma aan een wasdraad zien hangen, dan weet u meteen van wie het is.

We kronkelen ons tussen het groen een weg naar eerst Corsendonk – van het bier, ja! – en Oud-Turnhout. Ik zit in het wiel van Jo en vergaap me aan zijn gladgeschoren kuiten waarop de aders liggen te blinken als ingevette staalkabels. “Een rechtstreeks gevolg van de ritjes met het Martini Ciclismo Team”, zegt hij. “Ik fietste voordien ook al vaak én graag, maar sinds we dankzij Martini met een hele bende uit de horeca geregeld op maandag samenkomen om kilometers te vreten en ons te amuseren, is de goesting alleen maar groter geworden. Kan ook niet anders, met gidsen als Zdenek Stybar, Victor Campenaerts en Sven Nys.” Jo grijnst. “Maar het allermooiste was een ritje in het wiel van Cameron Vandenbroucke en haar grootvader, Jean-Jacques. Ik was een grote fan van Frank, en om dan samen met die twee te mogen fietsen... Achteraf hebben we zelfs samen een pint gedronken in het ouderlijk huis van Frank in Ploegsteert. Voor mij was dat pure magie. Kijk, ik krijg weer kippenvel als ik er aan terugdenk.”

Jo houdt van koers. Meer nog: hij is erdoor gepassioneerd. Terwijl we Arendonk binnen rijden, vertelt hij honderduit over die andere Rik: Van Steenbergen. “Rik I moet qua palmares niet onderdoen voor Rik II”, zegt hij. “Klassiekers, etappezeges in de drie grote rondes, pistetriomfen. Hij haalde zelfs een wereldtitel meer binnen dan Van Looy: drie in totaal. Van Steenbergen, geboren in Arendonk, was een beer, een wonder van de natuur. Wetenschappers ontdekten dat zijn hart gigantisch was. En een krant berekende dat Van Steenbergen in zijn leven meer dan één miljoen kilometer heeft gefietst, en dat hij in zijn lange carrière – hij koerste tot zijn 43ste, maar liefst 1645 keer het zegegebaar mocht maken.” Eat this, Eddy!

Ook na zijn carrière bleef Van Steenbergen de media en de gemoederen bedaren. Rik I raakte aan lager wal – gokverslaving, drugs en bendevorming, en als twijfelachtig orgelpunt een rol in de erotische film Pandora, die in 1968 alleen maar vertoond werd in seksbioscopen. Gelukkig herpakte hij zich net op tijd, dankzij een vrouw natuurlijk, en dus was het logisch dat Arendonk zijn wielerfenomeen eerde met een standbeeld. Vandaar dat in Arendonkcentrum fier de buste prijkt van een jonge Van Steenbergen. Met een spinnenweb aan zijn oor, valt ons op. Jo doet meteen aan monumentenzorg. We zijn er trouwens zeker van dat Riks buste een nog grondiger poetsbeurt zal krijgen tegen 13 oktober, want dan wordt in Arendonk de Memorial Rik Van Steenbergen gereden.

Een mirakel, want de laatste winnaar is voorlopig Theo Bos, in… 2012. De koers, die toen nog in Aartselaar werd gereden, verdween daarna van de kalender wegens financiële problemen. Tot nu dus. Eerherstel voor Rik en zijn Memorial, want de koers is dit jaar zelfs de slotmanche van de Bingoal Cycling Cup.

We zetten onze weg verder en een paar kilometer verder zien we een bord met de plaatsnaam Retie. “Of we niet snel even langs de gedenksteen kunnen rijden die op de plaats staat waar Jempi Monseré verongelukt is?” vraag ik. Jo schudt het hoofd en geeft les in wielergeschiedenis. “Iedereen denkt dat Monseré in Retie verongelukt is, maar dat klopt niet. Jempi stierf weliswaar tijdens de Grote Jaarmarktprijs van Retie, maar het ongeluk gebeurde hier minstens 20 kilometer vandaan, op de baan tussen Lille en Gierle. In Retie wordt wel nog jaarlijks de Grote Herdenkingsprijs Monseré gereden, georganiseerd door wielertoeristenclub De Zonnestraal, de club die destijds al die fatale Grote Jaarmarktprijs in 1971 organiseerde.”