Kroegengraveltocht in het Heuvelland

Maandag 17 juni. De lucht ziet blauw. De zon schijnt zowaar. Een zomers dagje in een zee van herfst tijdens de lente. We bevinden ons in Ieper, de Vredesstad. Voor ons ligt de Menenpoort, het bekendste gebouw van de stad. Dit monument werd in 1927 door de Britten gebouwd ter nagedachtenis aan de meer dan 54.000 Britse soldaten die sneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog en niet meer geïdentificeerd of teruggevonden werden. De Menenpoort is wereldberoemd, vooral dankzij de Last Post, een dagelijks eresaluut om 20u – 365 dagen per jaar – voor alle soldaten die het leven lieten tijdens WO I.

De Menenpoort staat nog tot en met het voorjaar van 2025 aan de buitenzijde in de steigers voor renovatiewerken, maar toch worden we héél stil als we de namen van die duizenden soldaten op de muren zien prijken. In Ieper en omstreken is de Eerste Wereldoorlog alomtegenwoordig, net als de koers. Want Ieper, dat is ook steeds meer het epicentrum van Gent-Wevelgem, en dus van koers in het Heuvelland.

Ieper is sinds 2020 startplaats van Gent-Wevelgem – ocharme, al die buitenlandse wielerliefhebbers die nog steeds hotels in Gent reserveren om de start van de koers te kunnen zien – en de stad ziet het peloton ook in volle finale nog eens door zijn prachtige centrum passeren (De Lakenhallen met het In Flanders Fields Museum en het Yper Museum! De kathedraal! De Grote Markt!) om twintig kilometer later in Wevelgem te finishen. Wij rijden vandaag echter niet naar Wevelgem en ook niet naar de Moeren, want wij hebben andere plannen. Gravelplannen. Richting de ook al uit Gent-Wevelgem bekende plugstreets in de buurt van Ploegsteert. Met onderweg de nodige tussenstops. Nu ja, tussenstops, cafébezoeken eigenlijk! Zorgvuldig door Kwaremont uitgekozen etablissementen die meer dan een bezoekje waard zijn. Selectieheer van dienst: Nico Mattan, al jaren aan de slag voor Kwaremont, en dé ambassadeur van dit wielerbier. Nico is vandaag ook onze ploegleider (en volgwagen). Wij gravelen van café naar café, hij doet dat met de auto.

Biking Box, Menenstraat 15, Ieper

Starten doen we dus in Ieper. Ideale uitvalsbasis is Biking Box Cycling Tours, gelegen tussen de imposante Lakenhallen en de Menenpoort. Uitbater en bezieler Kurt Titeca geeft ons meteen een enthousiaste rondleiding langs de buitenbar, de fietsherstellingsplaats, de stalling met verhuurfietsen en uiteraard de Biking Bar binnen. Kurt is met zijn Biking Box niet alleen een Kwaremont Koerse Kaffee, hij is ook zowat de draaischijf van het Ieperse fietstoerisme. Hij is inzetbaar als gids bij begeleide fietstochten – specialiteiten: oorlog en koers, en daar vertelt hij vol passie over, hij verhuurt fietsen (voor mannen en vrouwen, voor groot en klein, mtb of stadsfiets, elektrisch of niet), en hij laaft dorstige fietsers – ook in de Vredesstad een werk van barmhartigheid.

Wij laven ons voorlopig nog met koffie – het is nog te vroeg voor bier – alvorens via een ommetje langs de schitterende Lakenhallen onder de Menenpoort door te rijden. En dan gaat het via het Majoorpad langs de stadsvestigingen richting het Dikkebusvijverpad langs de Kasteelbeek. In een mum van tijd ligt Ieper achter ons en fietsen we het Heuvelland in. In de verte lacht de Kemmelberg ons toe.

Café Boutique, Polenlaan 4, 8956 Kemmel

Op het gezellige dorpsplein van Kemmel wacht Nico Mattan ons al een eerste keer op. Eerste tussenstop: Café Boutique. Geweldig koerscafé! De tientallen koerspetjes aan het plafond, een Belgische kampioenentrui van Herman Vanspringel aan de muur, de tientallen miniatuurcoureurtjes zowat overal... Dit café ademt wielrennen, al was dat een paar jaar geleden nog anders, zeggen uitbaters Pieter en Ellen. “Toen begonnen we in deze ruimte én een klein café dat niks met de koers te maken had én een winkeltje met zelfgemaakte juwelen, gescheiden door een muur. Maar het café draaide zo goed dat het al snel te klein werd. We besloten toen de boetiek te sluiten. Omdat de Kemmelberg achter de hoek ligt en Gent-Wevelgem hier voorbijkomt, kregen we het hele jaar door heel wat wielertoeristen en koersliefhebbers over de vloer, en vaak brachten zij wielerobjecten mee. Ik ben dan ook zelf wielerspullen gaan verzamelen. We konden dus niet anders dan een koerscafé worden, en Kwaremont op het vat steken. Alleen de naam, Café Boutique, herinnert nog aan ons dubbelbestaan van vroeger.”

Ook vandaag zitten er wielertoeristen op het terras, al zijn het geen gravelaars. “Het Heuvelland is wonderschoon, of je nu offroad of op de gewone weg rijdt. Mensen die hier nog nooit gefietst hebben, weten niet wat ze missen.” Dat beaamt ook een van de jonge stamgasten aan de toog. Het blijkt Thomas Joseph te zijn, renner bij Tartelleto-Isorex en zowaar derde op het BK gravel dit jaar, in Turnhout. Hij kent de streek op zijn duimpje en als hij het parcours ziet dat we hebben uitgetekend, knikt hij goedkeurend. “Ik had het niet beter gekund.”

De Musette, Dikkebusstraat 244, 8951 Dranouter

Gelukkig mogen we na ons vertrek vanuit Kemmel de Kemmelberg links laten liggen (eigenlijk rechts), en in plaats van die verschrikkelijke kasseihelling wacht ons een gravelafdaling. Geestig! Negen kilometer verder, in het centrum van Dranouter, wordt De Musette – jep, naar het zakje dat de renners krijgen in de bevoorradingszone – al de volgende tussenstop.

Het is nog te vroeg om in deze voormalige pastorie al een uitgebreid menu te verorberen, maar we geloven Nico Mattan graag op zijn woord als hij vertelt over het lekkere eten in De Musette en de samenwerking van uitbaters Tristan en Freya met een lokale hoeveslager om de beste kwaliteit vlees te kunnen aanbieden. We hebben echter een strak schema en zetten onze graveltocht verder.

Het Hazekasteel, Steenwerkstraat 23, 8950 Nieuwkerke

Via heerlijke baantjes – zowel offroad als macadam – trekken we richting Nieuwkerke. Daar wacht ons Het Hazekasteel, een van Vlaanderens Verborgen Parels, want nog een van de weinig overblijvende 100% authentieke kroegen. Door het interieur dat het woord ‘update’ nooit heeft gekend. Door de stamgasten die al vanaf 11 uur aan de heerlijke, zelfgemaakte Picon zitten. Door de aan het kruis genagelde Jezus Christus die 24 uur per dag op een pikante naaktkalender hangt te kijken. Door de prijs van een frisse Kwaremont die aan geen enkele inflatie onderhevig is. En door cafébazin Maria ‘Maitje’ Lalleman, een cafébazin zoals ze helaas niet meer gemaakt worden.

80 is ze intussen, maar ze staat achter haar toog alsof ze 40 jaar jonger is. Maitje is de ware ster van dit café, en een échte beroemdheid in het Heuvelland. Jeroen Meus deed in Dagelijkse kost al een vruchteloze poging haar haar Picon-recept te ontfutselen en Iedereen beroemd bracht in volle coronaperiode een ontroerend portret van Maitje die haar stamgasten miste. Niet onlogisch, want zij is hier in het café geboren en getogen – “Mijn grootouders en ouders hielden het café al open!” – en zelf werkt ze er officieel sinds 1971. Meer dan een halve eeuw! Maitje is ongehuwd – “Waarom zou ik een vent moeten zoeken, er zitten er hier genoeg aan de toog” – maar in Jérome, haar hond, heeft ze een trouwe gezel. “Ik heb al 30 jaar honden. Ik noem ze allemaal Jérome. Dat is makkelijk.”

Opvallend in Het Hazekasteel: de afwezigheid van een tap. “De meeste stamgasten drinken hier uit de toote (uit het flesje; red.) zodat ik geen glazen moet wassen.” En als er dan toch iemand een glas vraagt, pakt Maitje haar mini-trapladdertje om ze van het schap te nemen. Een nadeel van de 1 meter 40 waarmee ze gezegend is. Maar ondanks haar leeftijd denkt ze niet aan stoppen. Zo lang ze kan, is zij de enige echte kasteelvrouw van het Hazekasteel. Geloof ons als we zeggen dat we het jammer vonden dat we onze tocht moesten verderzetten in plaats van hier een hele dag aan de toog te hangen. Maar ploegleider Nico belooft ons dat ook het volgende café meer dan de moeite waard is. Hij weet hoe hij zijn renners moet motiveren.

Café de la Grand Place, Grote Markt, Ploegsteert

We rijden een tijdje in de Niepkerkstraat, en net wanneer die overgaat in de rue de Warneton moeten wij de Ploegsteertstraat / rue de Ploegsteert indraaien. De twee talen zijn bijzonder toepasselijk want ongeveer 200 meter lang is deze straat ook effectief de grens tussen België en Frankrijk. In plaats van rechtstreeks richting het centrum van Ploegsteert te rijden – we zien het in de verte liggen – duiken we opnieuw de velden in voor nog een lusje van een paar kilometer op onverharde wegen. Daar wacht ons ook de eerste van drie plugstreets. ‘De witte wegen van de Westhoek’ worden ze wel eens genoemd, of de Heuvellandse tegenhanger van de Toscaanse strade bianche. En de naam? De Engelsen konden ‘Ploegsteert’ destijds niet uitspreken. Dat werd dus ‘plugstreet’.

Wij rijden de plugstreets in omgekeerde volgorde én omgekeerde richting in vergelijking met Gent-Wevelgem, de koers die de plugstreets sinds 2017 een prominente plek op het parcours heeft gegeven. Na de eerste plugstreet wacht Nico Mattan ons op op de Grote Markt, op het terras van Café de la Grand Place. Zelden in een café geweest waar de wielergeschiedenis zo van de muren druipt zonder dat er zelfs wielerobjecten aanwezig voor moeten zijn. Die zijn er uiteraard wel, maar dan half verstopt in een hoek van het café. Maar zeg Ploegsteert, en je denkt aan VDB. En VDB staat uiteraard voor Frank Vandenbroucke, il bimbo d’oro, die hier in dit café opgroeide, speelde, woonde. Zijn ouders, Jean-Jacques en Chantal, hebben het jarenlang uitgebaat en iedereen in Ploegsteert zei toen ook gewoon ‘Chez VDB’. Nu is er een andere uitbater en het café kreeg een grondige opknapbeurt, maar de geest van VDB hangt hier nog overal rond. “Chantal kent de nieuwe uitbaters, en ze komt hier nog geregeld meehelpen op drukke momenten”, weet Nico Mattan.

Het was in dit café dat mama Chantal het telefoontje kreeg met de melding dat haar zoon overleden was. Het was in dit café dat Frank zijn grootse zege in Luik-Bastenaken-Luik vierde. Het was aan deze toog dat Frank urenlang zat te praten met de stamgasten. Het was aan deze tafeltjes dat Frank een kaartje legde met zijn dorpsgenoten. Nu resten enkel nog wat verkleurde foto’s en een oude, ingekaderde Belgische kampioenentrui. ‘Championnat de Belgique, Halanzy, 24-05-92’ staat erbij te lezen.

Nadat we de innerlijke mens versterkt hebben met een croque-monsieur en een frisse Kwaremont neemt Nico ons mee naar het kerkhof van Ploegsteert. Dat ligt, letterlijk, om de hoek van het café. Tussen twee graven staat een verroest bord. ‘Frank VDB’ staat erop. Wellicht het enige graf in België dat is uitgepijld. Plots staan we oog in oog met Franks laatste rustplaats. Een wiel met gouden ‘VDB Forever’ letters van waaruit een gouden streep over het graf kronkelt. Bloemen. Drie foto’s. Herdenkingsplaten. En een resem bidons. VDB zit duidelijk nog in het hart van de Vlaamse wielerfan. En wij, wij hullen ons in treurig stilzwijgen, want God is niet meer van deze parochie en hij rijdt al zeker niet meer met de fiets.

Eetcafé Basseville, Dorpsstraat 2, Wulvergem

Als we terug willen vertrekken richting de eerste plugstreets, houdt Nico ons nog even tegen. Hij wijst naar de overkant van de Grand Place. “Daar wonen Chantal en Jean-Jacques, nog steeds in het huis waarin Frank is opgegroeid. En straks, als jullie de eerste straat na de Grote Markt links afslaan, moeten jullie naar het laatste huis op de linkerkant kijken, net voor jullie op een onverhard wegje komen. Die reusachtige villa met die al even grote visvijver heeft Frank destijds laten bouwen. Het was de bedoeling dat hij met Clothilde, de mama van Cameron, zou trouwen en dat ze er daarna zouden gaan wonen. Frank is uiteindelijk nooit met Clothilde getrouwd en hij heeft er dus nooit gewoond, maar de villa staat er nog steeds.”

Nog geen twee minuten later komen we effectief voorbij de villa. Bombastisch, te groot, en met veel onkruid in de voortuin. Toepasselijker kan bijna niet. Kort daarna draaien we de tweede plugstreet op. ‘Christmas Truce’ heet ze, naar het gedenkteken dat er in 2014 onthuld werd door toenmalig UEFA-voorzitter Michel Platini. Het monumentje herdenkt het Kerstbestand van 1914 en dan vooral de geïmproviseerde voetbalmatch die er werd gespeeld tussen Duitsers en geallieerden.

Na de derde en laatste plugstreet – eerlijk gezegd, eigenlijk is het niet meer dan slechte macadam met wat steenslag – gaat het richting Wulvergem waar Nico ons opwacht voor Basseville, een perfecte mix van een bruine kroeg en een eetcafé. Basseville bestaat al sinds 1830 en is dus even oud als België! Vroeger was het café, kruidenierswinkel en schoenlapperij in één, nu is het enkel nog een topkroeg met een prachtig houten interieur, een jukebox én een uitnodigende toog ,waardoor we spontaan terug goesting krijgen in nog een Kwaremont. Helaas, de plicht – en de finale – roept. Dus, hop, terug de fiets op.

Klein Rijsel, Rijselstraat 208, Ieper

Via de Spanbroekmolen en nog enkele oorlogskerkhoven gaat het langs Wijtschate en Hill 60 – een heuvel, 60 meter boven zeeniveau, waar talloze bloedige veldslagen in WO I werden uitgevochten – naar de Zillebeekvijver om uiteindelijk terug in Ieper uit te komen, waar ploegleider Nico zelf nog even zijn bidons bijvult in Klein Rijsel, een café in de schaduw van de Ieperse vestingen en de Rijselse Poort, de oudste en enige nog bewaarde stadspoort uit de 14de eeuw. Uitbaatster Carine heeft een kennersoog en ziet dat niet alleen ploegleider Nico, maar ook zijn twee renners dorst hebben, en dus laaft ze ook onze dorst – gelukkig niet met water of sportdrank – voor we terug het centrum van Ieper binnenrijden.

Ieper! Biking Box! Finish!

En zo rijden we na 80 prachtige kilometers opnieuw onder de Menenpoort door die uiteraard nog steeds in de steigers staat. Gelukkig staat Kurt Titeca ons 100 meter verderop in Biking Box Bar op te wachten met een frisse Kwaremont zodat we kunnen klinken op een prima Kwaremontes Plugstreet-route. Doet u binnenkort hetzelfde?